Washingtoni dhe Kievi janë afruar drejt një formule të përbashkët për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë, mes pasigurisë së vazhdueshme për reagimin e Moskës dhe një sërë çështjesh ende të pazgjidhura.
Duke zbuluar gjendjen më të fundit të bisedimeve të paqes, të ndërmjetësuara nga Uashingtoni, presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelenskyy, duket se ka siguruar disa lëshime të rëndësishme krahasuar me versionet e mëparshme të planit tashmë të përmbledhur, pas bisedimeve intensive me ekipin negociator të SHBA-së.
Pavarësisht nëse pranohet apo jo nga Moska, kjo përbën një sukses për Kievin në rishkrimin e një drafti të hershëm amerikan që ishte kritikuar si një listë dëshirash e Kremlinit. Zelenskyy tha se priste që negociatorët amerikanë të kontaktonin Kremlinin të mërkurën.
Shpresa më e mirë e Ukrainës mund të qëndrojë diku tjetër, ndërsa Rusia avancon ngadalë në fushëbetejë, raporton The Guardian.
Në versionin më të fundit të planit të paqes, Ukraina pranon parimin e një zone të çmilitarizuar në rajonet e saj lindore, kontrolli i së cilës ka qenë prej kohësh një pengesë, me kushtin që Rusia të bëjë një tërheqje të ngjashme të forcave.
Detajet e propozimit i janë dërguar presidentit rus, Vladimir Putin, nga i dërguari i tij, Kirill Dmitriev, dhe një zëdhënës i Kremlinit tha se Moska po formulonte përgjigjen e saj dhe nuk do të komentonte menjëherë publikisht.
Zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, tha se Dmitriev e kishte informuar Putinin për udhëtimin e tij të fundit në Miami për bisedime me të dërguarit e Trumpit. Peskov refuzoi të komentonte mbi reagimin e Rusisë ndaj propozimeve ose formatin e saktë të dokumenteve, duke thënë se Kremlini nuk do të komunikonte përmes mediave.
“Të gjithë parametrat kryesorë të qëndrimit rus janë të njohur mirë për kolegët tanë nga Shtetet e Bashkuara,” u tha Peskov gazetarëve.
Putini ka thënë javët e fundit se kushtet e tij për paqe janë që Ukraina të dorëzojë rreth 5.000 km² të Donbasit, të cilat ende i kontrollon, dhe që Kievi të heqë dorë zyrtarisht nga synimi për t’u bashkuar me aleancën ushtarake të NATO-s.
Megjithatë, në koreografinë komplekse të vazhdueshme të negociatave, Ukraina do të pranojë disa lëshime të pakëndshme. Këto përfshijnë tërheqjen e disa trupave ukrainase nga zonat që kontrollon në vijën e frontit lindor dhe heqjen dorë nga ambicia e saj e shpallur prej kohësh për anëtarësim në NATO, në këmbim të garancive të sigurisë SHBA–Evropë që pasqyrojnë nenin 5 të NATO-s. Ende mbetet e paqartë, të paktën publikisht, se si do të dukeshin këto garanci sigurie.
Plani i fundit gjithashtu bën thirrje për tërheqjen e forcave ruse nga rajonet e Dnipropetrovskut, Mykolaivit, Sumyt dhe Kharkivit, me trupa ndërkombëtare që do të vendoseshin përgjatë vijës së kontaktit për të monitoruar zbatimin.
Zelenskyy e prezantoi planin gjatë një informimi dyorësh me gazetarët. Ai sugjeroi se propozimet e vendosin Ukrainën në një pozicion më të fortë, me Moskën që përballet me rrezikun se SHBA-ja do t’i furnizojë Kievit armë në mënyrë të konsiderueshme dhe do të përshkallëzojë sanksionet nëse Putini e refuzon planin.
“Në rajonet Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia dhe Kherson, vija e vendosjes së trupave në datën e këtij marrëveshjeje njihet de facto si vija e kontaktit,” tha Zelenskyy për draftin më të fundit.
“Një grup pune do të mblidhet për të përcaktuar ridislokimin e forcave të nevojshme për t’i dhënë fund konfliktit, si dhe për të përcaktuar parametrat e zonave të mundshme të posaçme ekonomike në të ardhmen,” shtoi ai.
Kjo duket se sugjeron se plani hap rrugën për – por shtyn në kohë – opsione që Ukraina më parë hezitonte t’i konsideronte, si tërheqja e trupave dhe krijimi i zonave të çmilitarizuara.
“Ne jemi në një situatë ku rusët duan që ne të tërhiqemi nga rajoni i Donetskut, ndërsa amerikanët po përpiqen të gjejnë një zgjidhje,” tha Zelenskyy. “Ata po kërkojnë një zonë të çmilitarizuar ose një zonë të lirë ekonomike, që do të thotë një format që mund t’i kënaqë të dyja palët.”
Çdo plan që përfshin tërheqjen e trupave ukrainase do të duhej të kalonte nëpër një referendum në Ukrainë, shtoi Zelenskyy. “Një zonë e lirë ekonomike. Nëse po e diskutojmë këtë, atëherë duhet të shkojmë në referendum,” tha ai, duke iu referuar planeve për të caktuar zonat nga të cilat Ukraina tërhiqet si zona të çmilitarizuara të tregtisë së lirë.
Për NATO-n, Zelenskyy tha: “Është zgjedhja e anëtarëve të NATO-s nëse do ta kenë Ukrainën apo jo. Zgjedhja jonë është bërë. Ne u larguam nga ndryshimet e propozuara në kushtetutën e Ukrainës që do ta kishin ndaluar Ukrainën të anëtarësohej në NATO.”
Konferenca për shtyp e Zelenskyyt u mbajt pas përpjekjeve të përsëritura të Donald Trumpit për të ndërmjetësuar një fund të luftës katërvjeçare, të shkaktuar nga pushtimi rus i vitit 2022.
Dhjetëra mijëra njerëz janë vrarë, Ukraina lindore është shkatërruar dhe miliona janë detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre. Trupat ruse po avancojnë në front dhe po godasin qytetet dhe rrjetin energjetik të Ukrainës me breshëri të përnatshme raketash dhe dronësh. Ministria ruse e Mbrojtjes tha të mërkurën se kishte marrë nën kontroll një tjetër vendbanim ukrainas në rajonin jugor të Zaporizhzhias.
Në vitin 2022, Moska pretendoi se kishte aneksuar katër rajone ukrainase – Donetsk, Kherson, Luhansk dhe Zaporizhzhia – përveç gadishullit të Krimesë, të cilin e pushtoi në vitin 2014.
